Etika - praktiki fəlsəfədir, əxlaq (ədəb qaydaları) haqqında elmdir. Həm termin, həm də xüsusi, sistemləşdirilmiş elm kimi etika Aristotel tərfindən yaradılıbdır. "Etika" sözünün əsasını təşkil edən "etos" (yun. "ethos") əvvəlcə adət edilmiş yaşayış yeri, sonralar isə sadəcə olaraq adət, davranış, xarakter, temperament, qayda kimi qəbul edilir. "İndiki vaxtda yaranmış elmi-akademik ənənəyə görə etika daha çox bilik sahəsi, əxlaq (və yaxud ədəbi qaydaları)isə onun predmeti kimi başa düşülür. İctimai təcrübədə və canlı dildə bu vaxta qədər bu ayrılma hələ başa çatmayıb".
Amerikalıların fəlsəfə dərsliklərinin birində etikaya belə tərif verilir :"Etika fəlsəfədə həm başqalarına, həm də özümüzə münasibətdə necə hərəkət etməyimizi sistemli şəkildə tədqiq etmək, həmçinin hansı şeylər, insanların hansı xarakter xüsusiyyətləri və ya tipləri - yaxşı, müsbət qiymətə və fəxr edilməyə layiq olmasını tədqiq etməkdir. Etika həm ümumi qayda və prinsiplər, həm də xüsusi hadisələr ilə məşğuldur ".
Aristotelin fikrincə yaxşılığı (əxlaqı) elm ilə eyniləşdirmək səhvdir. Etikanın məqsədi bilik deyil, davranışdır, o ümumiyyətlə rifah deyil, həyata keçirilmiş rifah haqqında bəhs edir. Bununla da etika praktiki fəlsəfə kimi nəzəri fəlsəfədən (metafizikdən) ayrılır. Etikanı yaxşılığın (əxlaqın) nə olduğunu bilmək üçün deyil, yaxşı (əxlaqlı) olmaq üçün öyrənirlər.
Bir çox müəlliflər əxlaq problemini şəxsi həyatla məhdudlaşdırmağın əleyhinə çıxır, onu ümumdünya kontekstində şərh edirlər. Məsələn, T. V. Adorno yazır :"Əgər bu gün nəyi isə hələ əxlaq adlandırmaq olarsa, onu mütləq dünyanın inkişaf yollarını müəyyənləşirdirmək ilə əlaqələndirmək lazımdır. Başqa cür də demək olar :düzgün həyat haqqında məsələ - indi düzgün siyasət haqqında məsələdir ;əlbəttə, əgər müasir insanlar nəhayət ki, düzgün siyasəti həyata keçirilirməsi lazım olan sahəyə daxil edirlərsə ".
YUSİF RÜSTƏMOV
Paylaşım haqqında rəylər